พระเวสสันดรชาดก
กัณฑ์มหาราช
ผู้แต่งและประวัติผู้แต่ง
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชและเจ้าจอมมารดาจุ้ย
ประสูติเมื่อวันที่ ๑๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๓๓๓ ทรงถือครองสมณเพศตั้งแต่พระชนมายุ ๑๒
พรรษา และได้ดำรงตำแหน่งพระราชาคณะ ในปี พ.ศ. ๒๓๙๔
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงมีพระปรีชาในการนิพนธ์วรรณกรรมต่าง ๆ มากมาย เช่น กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก ดังนั้น ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศยกย่องให้พระองค์เป็นบุคคลดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลก
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงมีพระปรีชาในการนิพนธ์วรรณกรรมต่าง ๆ มากมาย เช่น กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก ดังนั้น ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศยกย่องให้พระองค์เป็นบุคคลดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลก
ลักษณะคำประพันธ์
ร่ายยาว
เรื่องย่อ
หลังจากชูชกได้ขอพระชาลีและพระกัณหาจากพระเวสสันดรมาแล้วก็เกิดหลงทางเข้าไปยังเมืองสีพี พระเจ้ากรุงสญชัยเห็นกุมารทั้งสองก็จำได้ว่าเป็นพระราชนัดดาจึงไถ่ตัวทั้งสองพระองค์คืน และโปรดให้แต่งทัพไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีคืนสู่พระนคร
หลังจากชูชกได้ขอพระชาลีและพระกัณหาจากพระเวสสันดรมาแล้วก็เกิดหลงทางเข้าไปยังเมืองสีพี พระเจ้ากรุงสญชัยเห็นกุมารทั้งสองก็จำได้ว่าเป็นพระราชนัดดาจึงไถ่ตัวทั้งสองพระองค์คืน และโปรดให้แต่งทัพไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีคืนสู่พระนคร
สาระน่ารู้
ทศชาติชาดก
ทศชาติชาดก คือ การบำเพ็ญบารมียิ่งใหญ่ในช่วง ๑๐ ชาติก่อนจะตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ได้แก่
๑. พระเตมีย์ ทรงบำเพ็ญเนกขัมบารมี คือ การออกบวช
๒. พระมหาชนก ทรงบำเพ็ญวิริยบารมี คือ ความเพียร
๓. พระสุวรรณสาม ทรงบำเพ็ญเมตตาบารมี คือ เมตตา
๔. พระเนมิราช ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมี คือ ความตั้งใจมั่น
๕. พระมโหสถ ทรงบำเพ็ญปัญญาบารมี คือ ปัญญา
๖. พระภูริทัต ทรงบำเพ็ญ ศีลบารมี คือ ศีล
๗. พระจันทกุมาร ทรงบำเพ็ญขันติบารมี คือ ความอดทน
๘. พระนารทพรหม ทรงบำเพ็ญอุเบกขาบารมี คือ การวางเฉย
๙. พระวิธุรบัณฑิต ทรงบำเพ็ญสัจบารมี คือ ความซื่อตรง
๑๐. พระเวสสันดร ทรงบำเพ็ญทานบารมี คือ การให้
ข้อคิด คติคำสอน และความจรรโลงใจ
๑. ผู้ที่ประพฤติกรรมดีก็จะได้รับผลตอบแทนที่ดีงามเสมอ ในขณะที่ผู้ประพฤติตัวชั่วก็จะได้รับผลตอบแทนที่ไม่ดีเช่นเดียวกัน
๒. เด็กที่มีปัญญาและคุณธรรมย่อมสมควรได้รับการยกย่องจากผู้ใหญ่
๓. การบำเพ็ญความดีทางโลกิยะเป็นกิจที่ทุกคนพึงทำได้ ส่วนการบำเพ็ญความดีทางโลกุตระ ผู้มีคุณธรรมสูงและมีความตั้งใจจริงเท่านั้นจึงจะสามารถตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าได้
